Stadslab Baankwartier
Stadslab | Initiatief Studio Joost van Dijk en Frederik Pöll Architect vanuit KOOL ontwerpers | Baankwartier Rotterdam, Nederland | 2015 – 2016
Het Baankwartier
In 2016 zijn we met ondersteuning van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie gestart met het Stadslab Baankwartier. Het Baankwartier is onderdeel van de wijk Cool-Zuid. Deze wijk bevindt zich midden in het centrum van Rotterdam, omringd door belangrijke gebieden als het Museumkwartier, Kernwinkelgebied, Maritiem District en Kop van Zuid. In het Baankwartier staan de komende jaren flinke veranderingen gepland waardoor het bewonersaantal verdrievoudigt van 500 naar 1500 bewoners. Door de situatie die de afgelopen jaren is ontstaan vanwege de komst van diverse woontorens, zijn lokale ondernemers en bewoners zich de laatste jaren actief met
het gebied gaan bezighouden.
Naar een breedgedragen visie
Worden huidige kwaliteiten van de buurt door nieuwe marktontwikkelingen zomaar aan de kant geschoven? Hoe worden wensen vanuit de gemeente, zoals uitbreiding van horecagebied, gecombineerd met nieuwe woontorens én met de huidige bewonersgroepen? Hoe sluiten de van oudsher aanwezige zorginstellingen aan bij de nieuwe ontwikkelingen en hoe kunnen zij meer bijdragen aan een duurzame gebiedsontwikkeling? Het Baankwartier is de schakel tussen alle hierboven genoemde centrumontwikkelingen. Een breed gedragen visie is op zijn minst wenselijk en is in feite essentieel voor duurzame gebiedsontwikkeling in het hart van de stad.
Zelforganisatie
De afgelopen jaren zijn bewoners en ondernemers uit het Baankwartier in verschillende groepen zichzelf gaan organiseren en in afwachting van de grotere veranderingen, eigen initiatieven gaan ondernemen. De werkgroep ‘In de Ban van de Baan’, waar Stichting KOOL onderdeel van uit maakt, zet zich in voor behoud van de diversiteit van de buurt, signaleert problemen, agendeert thema’s en verbindt verschillende partijen met elkaar. Vanuit een initiatief van ‘In de Ban van de Baan’ zijn de grote zorginstellingen in 2014 met elkaar om tafel gaan zitten en wordt er nu gekeken naar koppeling en kennisuitwisseling tussen de zorgpartijen en de creatieve ondernemers.
Engagement van ontwerpers
Stichting KOOL (hoofdaanvrager van het Stadslab Baankwartier, bij het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie) heeft geen belang in het Baankwartier, maar doordat de ontwerpers al enige jaren in het gebied werken voelen ze zich wel zeer betrokken en weten ze goed wat er in de buurt speelt. Zij verbazen zich erover dat voor zo’n belangrijk centrumgebied als het Baankwartier vooralsnog nauwelijks aandacht is. Stichting KOOL signaleert dat er keuzes zijn te maken die bepalend zijn voor de toekomst van het gehele Baankwartier en haar omgeving. Ze merken dat gemeente en marktpartijen tot op heden onvoldoende verantwoordelijkheid voelen om deze keuzes in gezamenlijkheid met alle stakeholders te benutten. Zowel als gebruikers van het gebied én als ontwerpers zien zij wel het sociaal belang hier van in, omdat dit voor de toekomst van het Baankwartier een grote meerwaarde kan opleveren. Het engagement van de ontwerper is om hier aandacht voor te vragen en het proces te regisseren.
Rollen omdraaien in het Stadslab
Traditioneel krijg je als ontwerper een opdracht van één partij of opdrachtgever. Stichting KOOL wil met het Stadslab Baankwartier de rollen omdraaien en trekt het veld veel breder. Met het opzetten van het Stadslab doet Stichting KOOL, als ontwerpers met een groot netwerk in het gebied, een handreiking naar álle stakeholders uit het Baankwartier om gezamenlijk een koers te gaan bepalen voor de korte- en lange termijn. Zij kiezen bewust voor stakeholders, omdat de groep stakeholders in het Baankwartier zo breed is dat we daarmee voldoende draagvlak en vertegenwoordiging hebben uit het gebied én omdat stakeholders (met elkaar) de mogelijkheid hebben om de nodige investeringen te doen in de bebouwde omgeving.
Het Stadslab
In 2016 zijn we met een brede afvaardiging van stakeholders uit het Baankwartier gaan werken aan een verhaal voor de toekomst van het Baankwartier. Voor de korte termijn zijn een drietal experimenten benoemd die in 2017/2018 gaan plaatsvinden. Voor de lange termijn hebben we een duidelijke ‘stip op de horizon’ kunnen plaatsen waar het gebied zich naar toe kan ontwikkelen. De uitkomst van het eerste jaar hebben we gebundeld in de e-publicatie “Ons verhaal van het Baankwartier; naar een stedelijk woongebied in de luwte van het centrum”.
Het verhaal geeft inzicht in de wensen van de direct betrokkenen en wordt ondersteund door een aantal stedenbouwkundige kaarten, een fotoreportage en een beschouwend artikel op het proces. De resultaten van het eerste jaar hebben we gepresenteerd op het Stadmakerscongres 2016, waar ons stadslab als ‘Best Practice’ heeft deelgenomen.
Wat is er in het eerste jaar Stadslab bereikt?
• Gesprek op gang gebracht tussen een brede afvaardiging van direct betrokkenen in het gebied;
• Breed gedragen verhaal met korte en lange termijn ontwikkelingen, met bijbehorende stedenbouwkundige
kaarten, gebundeld in een e-book;
• Commitment van diverse (markt)partijen die een financiële bijdrage willen leveren aan het stadslab, de
experimenten en ‘quick wins’;
• Kennis en ervaringen uitgewisseld met andere stadslabs als naastgelegen Maritiem District en Hoogkwartier
en landelijke stadslabbijeenkomsten;
• Best practice op Stadmakerscongres 2016.
Publicaties:
Ons verhaal van het Baankwartier; naar een stedelijk woongebied in de luwte van het centrum – Stadslab Baankwartier
In de media:
Stadmaken in het Baankwartier en Middelland – Vers Beton, 17 november 2016
De verbonden stad: ‘Het begint bij het verbinden van mensen’ – Stadmakerscongres.nl
Baankwartier gaat de hoogte in: Hoogste woontoren in ontwikkeling – Stadskrant Binnenstad, 13 juli 2016
Baankwartier heeft enorm veel potentie – Algemeen Dagblad Rotterdam, 31 mei 2016
Baankwartier en Luchtkwaliteit in de prijzen – AIR Rotterdam website, 30 januari 2016
